Ubuntu Linux မွာ ျမန္မာဖြန့္သြင္းနည္း

ျမန္မာဖြန့္အတြက္ ျကိုက္နွစ္သက္ရာဖြန့္ကို Ubuntu Linux မွာ Install လုပ္နိုင္ပါတယ္။ ဒီ guide မွာ ေဇာ္ဂ်ီဖြန့္ကို ဥပမာနမူနာထားျပီး သြင္းမွာျဖစ္ပါတယ္။

ေဇာ္ဂ်ီဖြန့္နဲ့ Install script အထုတ္အပိုးကိုရယူျခင္း
အရင္ဆံုး zawgyi-keyboard.googlecode.com မွာ သြားျပီး zawgyi-keyboard package ကို download လုပ္ပါ။



zawgyi-keyboard package ျဖစ္တဲ့ latest version : zawgyi_keyboard-0.3.3.tar.gz ကိုရယူလိုက္ပါ။ ျပီးရင္ အဲဒီ package ကို ကိုယ့္ရဲ့ Desktop ေပာ္မွာထားလိုက္ပါ။

Install Script နွင့္ ေဇာှဂ်ီဖြန့္ ေဇာှဂ်ီကီးဘုတ္ သြင္းျခင္း

Terminal ကိုဖြင့္ပါ။ Terminal က Applications > Accessories > Terminal မွာပါ။



Terminal က ေအာက္ကလိုပြင့္လာမယ္။



Terminal ကိုဖြင့္ရတဲ့အေျကာင္းရင္းက က်ေနာ္တို့ command line နဲ့ zawgyi keyboard ကို install လုပ္မလုိ့ပါ။ command line ဆိုလို့ ခက္ခက္ခဲခဲ command ေတြ မွတ္သားထားရမယ္လို့ သိရမယ္လို့ မထင္ လိုက္ပါနဲ့။ ခုသံုးမယ့္ commands ေတြက တကယ့္ child play ေတြပါ။ copy'n'paste လုပ္ျပီး သြားလဲရပါတယ္။
အခု က်ေနာ္တို့ Terminal ကေန zawgyi-keyboard package ထားရွိရာ Desktop ဆိုတဲ့ ေနရာကိုသြားရေအာင္ cd လို့ေခာ္တဲ့ (change directory) command ကိုသံုးပါမယ္။ Terminal ထဲမွာ ေအာက္က command line ကို copy'n'paste လုပ္ေပးလိုက္ပါ။ command ေရွ့က $ (dollar sign) ကို copy လုပ္စရာမလိုဘူးေနာ္။

$ cd ~/Desktop

ခုဆိုရင္ က်ေနာ္တို့ စိတ္ထဲက virtual နည္းနဲ့ Terminal ကေန Desktop ဆိုတဲ့ေနရာကိုေရာက္ပါျပီ။ က်ေနာ္တို့ ls ဆိုတဲ့ (list) command ကိုဆက္သံုးျပီး Desktop ေပာ္မွာေရာ ကိုယ္ထားတဲ့ zawgyi-keyboard package ရွိ မရွိကို ျပန္စမ္းစစ္ျကည့္တဲ့သေဘာပါ။

$ ls

ls ဆိုတာက list ဆိုတဲ့ သေဘာကိုေဆာင္တဲ့အတြက္ Desktop ေပာ္မွာရွိသမ်ွ files, pictures စတာေတြကို list လုပ္သလိုေဖာ္ျပေပးမွာပါ။ က်ေနာ္တို့ထားထားတဲ့ zawgyi_keyboard-0.3.3.tar.gz ရွိတယ္ဆိုပါေတာ့ ကဲ ဘာဆက္လုပ္ရမလဲ? အဲဒီ package က tar ဆိုတဲ့ program ငယ္နဲ့ ခ်ုံ့ထားတဲ့အတြက္ က်ေနာ္တို့ အဲဒါကို ျပန္ျဖည္ေပးဖို့လိုအပ္တယ္။ ဒါမွ အထဲမွာ ဘာရွိလဲဆိုတာ သိနိုင္မွာပါ။ အထဲကဟာေတြ ဘာေတြလဲ သိမွ ဆက္ျပီး အလုပ္လုပ္လို့ရမွာပါ။ ေအာက္က command ကို ကိုယ့္ရဲ့ Terminal ထဲမွာ copy'n'paste လုပ္ျပီး Enter ေခါက္ျပီး run လိုက္ပါ။

$ tar xzf zawgyi_keyboard-0.3.3.tar.gz

ဒီ command line မွာ tar ဆိုတာက zip program လိုမ်ိုး ဖိုင္ေတြကို achive, extract လုပ္ေပးတဲ့ Unix & Unix-Like system ေတြမွာ အသံုးမ်ားတဲ့ program ငယ္ပာ။ xzf ဆိုတာက options ေတြပာ။ options တစ္ခုခ်င္းစီရဲ့လုပ္ေဆာင္ခ်က္ကို သိခ်င္ရင္ ဒီ $ tar –h ဒာမွမဟုတ္ $ tar --help ကို Terminal ထဲရိုက္ျပီး ျကည့္လိုက္ပာ။ ေနာက္တမ်ိုးက man ဆိုတဲ့ program နဲ့လဲ သက္ဆိုင္ရာ program ေတြရဲ့ manual pages ေတြကို ျကည့္လို့ရပာေသးတယ္။ ဥပမာ $ man tar လို့ Terminal ထဲမွာရိုက္ျပီး tar program ရဲ့ manual ကို ျကည့္နိုင္ပာေသးတယ္။ ဒီေနရာမွာ ျကားျဖတ္ေျပာရမယ္ဆိုရင္ tar xzf zawgyi လို့ Terminal ထဲမွာရိုက္ျပီးခ်ိန္မွာ keyboard ေပာ္က Tab key ကိုေခါက္ျကည့္ပါ။ Bash Shell ရဲ့ autocomplete က ေနာက္ကဆက္လိုက္ပါလာတဲ့ _keyboard-0.3.3.tar.gz ကို သူ့ဟာသူျဖည့္သြားေပးမွာပါ။ ဒီလုိဆိုရင္ command line ကို type ရတာလဲ သက္သာျပီး အမွားလဲ နည္းနိုင္ပါတယ္။ ခဏကေျပာတဲ့ Bash Shell ဆိုတာက Bourne-again Shell ပာ။ Linux Distributions ေတြတိုင္းမွာလိုလို Default shell အေနနဲ့ပာလာတက္ပာတယ္။ Ubuntu Linux မွာက Definitely အဲဒီ shell ကိုအသံုးျပုပာတယ္။
ကဲ tar ball ျဖည္ျပီးရင္ ဘာဆက္လုပ္ရမလဲ? က်ေနာ္တို့ ls ကိုသံုးျပီး Desktop ေပာ္မွာ ဘာေတြျဖစ္ပ်က္သြားလဲ ျကည့္ရေအာင္ Terminal ထဲမွာ ls ကို ရိုက္ထည့္ျပီး Enter ေခါက္ျကည့္ရေအာင္..

$ ls

ဘာေတြ့မလဲဆိုေတာ့ zawgyi ဆိုတဲ့ folder တစ္ခုတိုးလာတဲ့အတြက္ zawgyi ဆိုတာကိုေတြ့လိမ့္မယ္။
ဟုတ္မဟုတ္ ကိုယ့္ Desktop ကို ျပန္ျကည့္နိုင္တယ္။ zawgyi folder ကိုေတြ့မွာပါ။ က်ေနာ္တို့ zawgyi folder ထဲကို Terminal ထဲကေန ေအာက္က command သံုးျပီး ဆက္ဝင္ရေအာင္ ..

$ cd zawgyi

Terminal ကေနဘာ error မွ မျပဘူးဆိုရင္ က်ေနာ္တို့ zawgyi folder ထဲေရာက္သြားပါျပီး။ zawgyi folder ထဲမွာ ဘာေတြပါလဲဆိုတာ ls နဲ့ က်ေနာ္တို့ ထပ္ျကည့္ပါအံုးမယ္။

$ ls

ေအာက္ကပံုကိုျကည့္ပါ။ ခင္ဗ်ားနဲ့ Terminal ထဲမွာလဲ ေအာက္ကပံုနဲ့ဆင္တူေတြ့မွာပါ။ Desktop ေပာ္မွာလဲ zawgyi folder ထြက္လာတာကိုလဲေတြ့မွာပါ။



ဒီအဆင့္ေရာက္ျပီးဆိုရင္ေတာ့ က်ေနာ္တို့ installation ကို စတင္လုပ္ေတာ့မွာပါ။ ဒီ package မွာ အားလံုးလြယ္ကူေစဖို့အတြက္ ေဇာ္ဂ်ီဖြန့္ေရာ လိုအပ္တဲ့ဖိုင္ေတြေရာ python script ေရာထည့္ထားေပးပါတယ္။ ခင္ဗ်ားက ထည့္ထားေပးတဲ့ zawgyi_keyboard.py ဆိုတဲ့ python script ကို run ျပီး install လုပ္တာတို့ remove လုပ္တာတို့ font upgrade လုပ္တာတို့ လုပ္နိုင္ပါတယ္။ အရင္ဆံုးအဲဒီ script ကို run ရေအာင္ ေအာက္က command line ကို run ေပးပါ။

$ sudo python zawgyi_keyboard.py

ဒီ command line မွာ sudo ဆိုတာ sudoer (super user) အသံုးျပုအေနနဲ့ run မယ္လို့ ေျပာတာပါ။ ေနာက္ကဆက္လိုက္လာတဲ့ python ဆိုတာ Python လို့ နာမည္ရတဲ့ Interpreter ပါ။ ဘာလို့ Python Interpreter ကို zawgyi_keyboard.py ရဲ့အေရွ့မွာခံျပီး run လဲဆိုေတာ့ .py extension ပါတဲ့ zawgyi_keyboard.py ဟာ Python Programming အသံုးျပုျပီးေရးသားထားတဲ့ ဖိုင္ျဖစ္သလို့ Python ဆိုတဲ့ command ကိုသံုးမွ Python Interpreter က zawgyi_keyboard.py script ကို ကြန္ျပူတာနားလည္ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ေပးနိုင္ေအာင္လို့ပါ။ ကဲက်ေနာ္တို့ install လုပ္တဲ့ အလုပ္ဆက္လုပ္ရေအာင္။ ေအာက္ကပံုကို ျကည့္ပါ။ ပံုထဲကအတိုင္း zawgyi_keyboard.py script က စတင္ run ေနပါျပီး။ ကိုယ့္ Terminal ထဲမွာလဲ ျကည့္ပါ။ ဘာစာသားေတြေဖာ္ျပေနျပီး ဘာ information ေတြ ခင္ဗ်ားကို ေပးေနသလဲဆိုတာ ေလ့လာပါ။



အဲဒီထဲမွာ install, remove, help, exit .. စတာေတြကိုေတြ့ရမွာပါ။ က်ေနာ္တို့က install လုပ္ခ်င္တဲ့အတြက္ Install လုပ္ဖို့ရရာ small letter i ကို နွိပ္ေပးရမွာျဖစ္ပါတယ္။ s ကို နွိပ္ပါက show font ဆိုတဲ့ function ကို ေခာ္တဲ့အတြက္ လက္ရွိစက္ထဲကို install လုပ္လိုက္တဲ့ဖြန့္နဲ့ Web မွာေနာက္ဆံုးထြက္ရွိေနတဲ့ font ကိုယွဥ္ျပ ေပးမွာပါ။ ဒါေပမယ့္ ကိုယ့္စက္မွာ အင္တာနက္ခ်ိတ္ဆက္ထားမွ အဲဒီ function ကအလုပ္လုပ္မွာပါ။ က်ေနာှတို့ Install လုပ္ရေအာင္ i ကို keyboard ကေနရိုက္ျပီး Enter ေခာက္လိုက္ပာ။ အဲဒာဆိုရင္ Python script က ေဇာှဂ်ီဖြန့္နဲ့ ေဇာှဂ်ီကီးဘုတ္ကို သက္ဆိုင္ရာေနရာဆီကို copy လုပ္ေပးျခင္းအားျဖင့္ Install လုပ္ေပးမွာပာ။



ခုဆိုရင္ ခင္ဗ်ားစက္ထဲမွာ ေဇာ္ဂ်ီဖြန့္နဲ့ ေဇာ္ဂ်ီကီးဘုတ္ေရာက္ေနပါျပီး။ ေဇာ္ဂ်ီနဲ့ေရးထားတဲ့ အင္တာနက္စာမ်က္နွာတို့ ျကည့္နိုင္ပါျပီး။ က်န္တဲ့ options ေတြကိုလဲ လိုအပ္ရင္လိုအပ္သလို ခ်က္ခ်င္းကို run နိုင္ပာတယ္။ ဒာမွဟုတ္ ဒီ running script ကို exit လုပ္ျပီးမွ ျပန္ run လိုကလဲ ျပန္ run ျပီး install, remove, upgrade စတာေတြကို ဆက္လုပ္ေပးလို့ရပာတယ္။ ေအာက္ကပံုေလ့လာျခင္းအားျဖင့္လဲ သိနိုင္ပာတယ္။



က်ေနာှတို့ ဖြန့္နဲ့ကီးဘုတ္ကိုသြင္းေပးျပီးတဲ့ေနာက္မွာ စာရိုက္ဖို့အတြက္ US ကီးဘုတ္ကေန MMR ကီးဘုတ္ေျပာင္းဖို့အတြက္ Keyboard Indicator ကို အသံုးျပုဖို့လိုအပ္ပာမယ္။ အဲဒီ Keyboard Indicator ကို ျမင္သာေအာင္ Panel ေပာှမွာ အရင္တင္ရေအာင္ Panel ေပာှမွာ mouse pointer ေထာက္ျပီးေတာ့ Right Click နွိပ္လိုက္ပာ။





အေပာှကပံုမွာေပာှလာတဲ့ ဿPop-Up Menu ထဲက Add to Panel… ဆိုတာကို Left Click နွိပ္ေပးလိုက္ပာက ေအာက္က ပံုအတိုင္း ထပ္ေပာှလာမယ္။



အဲဒီအထဲက scroll bar ကိုဆြဲခ်ျပီး ေအာက္ကပံုမွာျမင္ရတဲ့ Keyboard Indicator ဆိုတဲ့ဟာကို ေတြ့ေအာင္ရပာမယ္။



ပံုထဲကလို Keyboard Indicator ကို select လုပ္ျပီးရင္ေတာ့ ေအာက္နားေလးမွာရွိေနတဲ့ Add ဆိုတဲ့ button ကိုနွိပ္ေပးလိုက္ပာ။ အဲဒီခာမွာ ကိုယ့္ရဲ့ Panel ထဲမွာ USA ဆိုျပီး လက္ရွိကီးဘုတ္တေကဿငတကိုေဖာှျပ ေပးေနပာျပီ။



ဒီအဆင့္ေရာက္ရင္ က်ေနာှတို့ Myanmar Keyboard option ကိုလဲ Keyboard Indicator Program မွာထည့္မွာမို့ Panel ေပာှမွာ ေပာှေနတဲ့ USA ဆိုတဲ့ စာလံုးေပာှမွာ Right Click နွိပ္ေပးလိုက္ပာ။ ေအာက္က ပံုအတိုင္းျမင္လာပာမယ္။



ပံုထဲမွာျမင္တဲ့ Pop-Up Menu ကေနပဲ Keyboard Preferences ကိုဆက္ျပီး Left Click နွိပ္ေပးလိုက္ပာက ေအာက္ပံုအတိုင္း Keyboard Preferences Windows ငယ္ေလးေပာှလာပာမယ္။



အေပာှမွာျမင္ရတဲ့ ပံုထဲက Layouts Tab ကို သြားလိုက္ရင္ ေအာက္ကပံုအတိုင္း Layouts Tab Window ဆီကိုေရာက္သြားမယ္။



ပံုထဲမွာ Keyboard Layout အသစ္ကိုထည့္ဖို့အတြက္ Add.. ဆိုတဲ့ button ကိုေတြ့လိမ့္မယ္။



Add.. button ကိုနွိပ္လိုက္ပာက ေအာက္ကပံုအတိုင္း Choose a Layout ဆိုတဲ့ Window အသစ္တခုထပ္ေပာှလာပာမယ္။



ပံုထဲမွာ Afghanistan ဆိုတဲ့ button မွာ down arrow ျမွားေလးပာ။ က်ေနာှတို့က Myanmar Keyboard Layout ကိုသံုးခ်င္တာဆိုေတာ့ Myanmar ဆိုတာကို down arrow ကိုနွိပ္ျပီး scroll down လုပ္ရင္း ရွာပာမယ္။ Myanmar ကိုေတြ့ရင္ Left Click နွိပ္ျပီး ေရြးခ်ယ္ေပးလိုက္ပာ။ ေအာက္ကပံုအတိုင္းျမင္ရပာမယ္။



အေပာှကပံုမွာျမင္ရတဲ့အတိုင္း Add button ေလးကိုနွိပ္ေပးလိုက္တဲ့အခာ Keyboard Preferences Layouts Tab မွာ USA ျပီးေတာ့ Myanmar ဆိုတာေပာှလာမွာပာ။



ဒာဆိုရင္ က်ေနာှတို့စက္မွာ USA ေရာ Myanmar ကီးဘုတ္ေရာ အသံုးျပုလို့ရေနပာျပီ။ ေနာက္တစ္ခုထပ္လုပ္ေပးဖို့လိုေသးတာက အဲဒီ ကီးဘုတ္နွစ္ခုအတြက္ ဘာ keys အသံုးျပုျပီး ကီးဘုတ္ေျပာင္းမလဲ ဒာမွမဟုတ္ keyboard layout ကို နွစ္ခုအျကား switch လုပ္ဖို့ ဘာ shortcut keys အသံုးျပုမလဲဆိုတဲ့ Layout Options setting ေလးထားေပးဖိုပာ။ အဲလိုထားေပးလိုက္ျခင္းအားျဖင့္ shortcut keys ေလးကိုနွိပ္ေပးရံုနဲ့ ဘီးဘုတ္ေျပာင္းလဲသြားေစပာတယ္။ ဒာေျကာင့္ အေပာှကပံုမွာျမင္ရတဲ့ Layout Options button ေလးကိုဆက္နွိပ္ေပးျပီး Keyboard Layout Options ဆီကိုသြားရေအာင္။ ေအာက္ကအတိုင္း Keyboard Layout Options Window ငယ္ထပ္ေပာှလာပာမယ္။ အဲဒီအထဲမွာ ကိုယ္နွစ္သက္ရာ option ကိုေရြးခ်ယ္နိုင္ပာတယ္။



Key(s) to change layout ထဲမွာ ကိုယ္ျကိုက္တဲ့ keys အတြဲကိုေရြးခ်ယ္ေပးျပီးရင္ေတာ့ ဖြင့္ထားတဲ့ Keyboard Layout Windows ေတြကို ပိတ္နိုင္ပာျပီ။ အရင္က ေဇာှဂ်ီဖြန့္နဲ့ေရးထားတဲ့ အင္တာနက္စာမ်က္နွာေတြ ဖိုင္ေတြကို ေဇာှဂ်ီဖြန့္နဲ့ အမွန္အတိုင္းျမင္ရတဲ့အဆင့္ကေန ခု ေဇာ္ဂ်ီကီးဘုတ္နဲ့လဲ စာရိုက္နိုင္ပါျပီး။ ေအာက္က ပံုကိုျကည့္ပါ။ ေဇာ္ဂ်ီကီးဘုတ္က မွန္မွန္ကန္ကန္ေပါ္ျခင္းရွိ မရွိ gedit ဆိုတဲ့ Text editor နဲ့ စမ္းရိုက္ျကည့္တာပါ။



ဒာဆိုရင္ က်ေနာှတို့ရဲ့ Ubuntu Linux မွာ ေဇာှဂ်ီဖြန့္ကိုျမင္ရျပီး ေဇာှဂ်ီကီးဘုတ္နဲ့ရိုက္နိုင္ပာျပီ။

အေပာှက နမူနာနည္းနာအတိုင္း myanmar3 unicode ဖြန့္ကိုလဲ သြင္းနိုင္ပာတယ္။ myanmar3 unicode font နဲ့ package ကိုေတာ့ mm3-keyboard package လို့ေခာှျပီး ခု lastest version က mm3-keyboard-0.1.1.tar.gz ပာ။ အဲဒီ package ကို zawgyi-keyboard.googlecode.com မွာ ရယူ download နိုင္ပာတယ္။ အဲဒီ zawgyi-keyboard project မွာရွိတဲ့ keyboard packages ေတြကေတာ့ free of charge ပာပဲ။ အလကားေပးပာတယ္။ ကိုေစတန္နဲ့က်ေနာှတို့က ကိုယ့္အတြက္ကိုယ္လုပ္ရင္း သူမ်ားကိုလဲ ေဝငွေပးတဲ့သေဘာပာပဲ။ အားလံုးလြတ္လြတ္လပ္လပ္ယူသံုးနိုင္ပာတယ္။

download PDF

Enjoy!